NASIL YAPMALI? “NİKOLAY ÇERNİŞEVSKİ”

Nasıl Yapmalı? kitabı Rus edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Çernişevski bu kitabı zindandayken 4 aylık bir sürede yazmıştır. Etkileri ve dönemine göre çok ileri görüşleri ile hâlâ tartışılan bu eserin bu kadar kısa bir sürede yazılması çok etkileyicidir. Kitabın ilk bölümünde ana erkek karakterlerden Lopuhov’u, başrol olan kadın karakter Vera Pavlovna’yı tanıtıyor ve tanışmalarını anlatıyor. Tipik, orta sınıf bir ailenin çocuğu olan Vera Pavlovna ailesi tarafından pek çok baskıya maruz kalarak büyümüştür. Artık yeterince büyüdüğünü düşünen ailesi de ona uygun bir ‘eş’ bulma telaşına girer. Tam da bu süreçte Lopuhov’la tanışırlar ve Vera içindeki düşüncelerin aslında ideolojik, bilimsel bir temeli olduğunu öğrenmeye başlar. Daha sonra pek çok zorluğu aşarak yoz ve gerici insanları aşarak evlenmeyi başarırlar. Kitabın beni en etkileyen bölümlerinden biri, Vera'nın annesinin alkollü olduğu bir gece kızına gidip günah çıkarırcasına içini döktüğü sahnedir. Bu sahneyi burada anlatmayı çok istesem de anlatmayacağım, çünkü okuyup sizin yorumlamanızı isterim. Vera ve Lopuhov'un evlilik yaşamı da oldukça ilgi çekicidir. Birbirlerinin özel alanlarına sahip olmaya hakkı olduğunun bilinciyle ayrı odalarda kalmaktadırlar. Birbirleriyle görüşecekleri zaman (aynı evin içindeki ortak bölümde) hazırlanıp öyle görüşürler. Kitabın içerisinde çok çeşitli karakterlere yer verilmektedir. Her karakteri ayrıca dikkat ederek okumanızı ve onlarda tasvir edilen özellikleri anlamaya çalışmanızı tavsiye ederim. Devrimci yeni insanı ve o yeni insanın nasıl olması gerektiğini, kişiliğinde bulunması gerekenleri o karakterlerde bulacaksınız. Bunlardan başlıcası Rahmetov karakteridir. Tabii ki, ana karakterlerimizde yeni insan olmaya yakındır, ancak Rahmetov sanki o yeni insanların olduğu bir gezegenden gelmiş gibidir. Toplumsal ahlak anlayışları ve türlü ahlaksal tabuların tamamını yıkan her okura “Bir de böyle bakılması gerekiyormuş” dedirten bir kitaptır. Vera zamanla başkasını (Kirsanov) sever, bu dönemlerde kıskançlık ve aşk üzerine yazılan paragraflar oldukça etkileyicidir. Lopuhov'un intihar süsüyle ortadan kaybolması gibi birçok olay da yaşanır, ancak asıl önemlisi kadının ekonomik özgürlüğünü alması, ilişkilerin eşitlikçi olması, saygının olması ve dayatmanın olmaması üzerine harika paragraflar var. Kirsanov - Vera sevgisinin ortaya çıkışından önce Kirsanov’la Lopuhov arasında bir konuşma vardır. Kitabın en etkileyici sahnelerinden biri olan bu konuşma yaklaşık 5 sayfa kadardır. Vera Pavlovna ekonomik özgürlüğünü kazanmak için bir işe girişir ve bu iş sıradan bir iş değildir, bir tekstil atölyesi açar. Bu atölye sosyalizmin açık propagandasını yapan bir atölyedir. Atölyenin kazanılan bütün parası çalışanlarındır. Üretenler yönetenler olmuştur. Atölye çalışanları kendi alanlarını oluşturup aynı evde kalmaya başlamıştır. Aileleri ve sevdikleriyle birlikte kendi sosyalist alanlarını oluşturmuşlardır. Atölyenin işleri tıkır tıkır ilerlemiştir, zamanla ikinci atölye ve bir de mağaza açmayı başarmışlardır. Ancak bu kitabın yazarının da yaşadığı bir problem olan devlet baskısını Vera Pavlovna ve onun atölyesi de yaşar. Atölyenin parlak geleceği burada tıkanır. Bizim bu atölyeden asıl öğrenmemiz gereken elbette ki tam olarak bu noktadır. Sistemin içinde kalarak kendi özgür alanımızı veya çevremizin kurtuluşunu sağlayamayız. Kitap ilk ciltte bir aşk hikayesi gibi görünse de ikinci ciltte öyle olmadığını göreceksiniz. Dönem Rusya'sı yine muhteşem ve gerçekçi bir şekilde yansıtılmış okurlara. Yazar birçok mühim konuya değinmiş; Sosyalizm, aşk, evlilik yaşamı, kadının toplumdaki yeri ve onlara fırsat tanındığında neler yapabilecekleri... Kitaptan bir örnek vermek gerekirse o da Vera'nın üçüncü rüyası olacaktır. Vera kitapta tam dört rüya görecek, ancak bunlardan en etkileyicisi 3. rüyası olacaktır. Bu rüyada Vera komünist insanlığı ve dünyayı görür. Çöllere ulaşan denizleri, yeni yaşam biçimlerini, üretim ilişkilerini, insanların nasıl değiştiğini ve hangi noktaya geldiğini çok iyi anlatan bir rüyadır. Okura bunların gerçekte de olabileceğini kabul ettiren bir rüyadır. Kitabın son bölümlerinde yasta olan bir kadın karakteri sokulmuştur kitaba ve bu karakter yazar Çernişevski'nin eşidir. Özellikle kitaptaki karakterlerin birbirleriyle konuştukları diyalog sahnelerini dikkatle okumanızı tavsiye ederim. Sosyalist hareket içinde hâlâ süren tartışmaları 140 yıl önce yazılmış bu kitabın karakterlerinin diyaloglarında bulacaksınız. Bir devrimcinin karakterini oluşturmasında size çok yardımcı olacağını düşündüğüm Nasıl Yapmalı kitabını bütün Sabırsızlık Zamanı okurlarımıza şiddetle tavsiye ediyorum.

Aydın’dan bir DÖB'lü